Apteka pod orłem to jedyna placówka medyczna, która w czasach getta funkcjonowała w Podgórzu. W czasie II wojny światowej sprowadzono tu tych Żydów, którzy nie zostali jeszcze wywiezieni do obozów koncentracyjnych lub rozstrzelani. Szczegóły na krakow1.one.
Historia getta w Podgórzu
Historia Krakowa zawiera jedne z najtragiczniejszych stron historii polskich Żydów. Na początku II wojny światowej co czwarty mieszkaniec Krakowa był Żydem. Żydzi mieszkali tu niemal od momentu powstania miasta.
W pierwszym roku okupacji w Krakowie pozostała mniej niż jedna piąta całej ludności żydowskiej, resztę wywieziono do obozu zagłady w Bełżcu.
Dzielnica Podgórze została wyznaczona na getto i wszystkim Żydom nakazano przenieść się na jej teren, natomiast Polakom nakazano wyjechać i zająć opuszczone przez Żydów domy i miejsca pracy.
Powstało Getto 3 marca 1941 roku. Najpierw zostało ogrodzone drutem kolczastym, a następnie kamiennym murem. Nikt nie miał prawa opuścić dzielnicy bez pozwolenia. Okna, wychodzące na okupowane przez Niemców miasto, zostały zamurowane. Wszystkie wyjścia z getta były strzeżone przez żandarmów.
W Podgórzu znajdowała się również apteka Tadeusza Pankiewicza. Polak, którego rodzina od pokoleń posiadała biznes farmaceutyczny, nie chciał opuścić lokalu, choć proponowano mu przejęcie jednej z opuszczonych po utworzeniu getta aptek. Przy pomocy koneksji i łapówek aptekarzowi udało się pozostać właścicielem Apteki pod Orłem.
Tadeusz Pankiewicz był jedynym Polakiem, który pozostał w getcie. Apteka znajdowała się na placu Zgody, który wkrótce został przemianowany na Umschlagplatz, czyli plac, na którym gromadzono Żydów przed wysłaniem do obozów koncentracyjnych. Te zgromadzenia nazywano „akcjami”. Tadeusz mieszkał w jednym z pomieszczeń budynku apteki i widział wszystko, co działo się na Umschlagplatz.
Warunki w getcie w Podgórzu były nie do zniesienia. Był to niewielki obszar, na którym w trzech tysiącach pokoi mieszkało do dwudziestu tysięcy osób. Deportacje do obozów koncentracyjnych rozpoczęły się w maju 1942 roku. W pierwszej „akcji” zebrano na placu i wywieziono około siedmiu tysięcy osób, a w drugiej, na początku lata tego samego roku, kolejne cztery tysiące. Obszar zajmowany przez getto został zmniejszony o połowę, ale plan zakładał całkowite „oczyszczenie” miasta z ludzi, których Aryjczycy tak nienawidzili.
Apteka Pankiewicza była jedynym miejscem w getcie, gdzie można było kupić leki i farbę do włosów, którą stosowano dla odmłodzenia wyglądu, aby nie zostać zaliczonym do kategorii starców, których rozstrzeliwano w pierwszej kolejności, podobnie jak dzieci. Tutaj była możliwość krótkiego spotkania z właściwą osobą, bez zbędnych pytań. Apteka była połączeniem z resztą świata: Tadeusz przekazywał notatki, fałszywe dokumenty i tajne informacje. Lekarstwa rozdawał bezpłatnie szczególnie potrzebującym, a na własne ryzyko robił środki nasenne dla dzieci, aby nie ujawniły się przy wynoszeniu ich z getta wśród szmat i śmieci. Właściciel apteki wielokrotnie narażał swoje życie, udzielając w niej schronienia Żydom skazanym na deportację do obozów koncentracyjnych.
Jesienią 1942 r. w getcie przeprowadzono masową akcję oczyszczania; według różnych źródeł zginęło ok. 600 Żydów, a 4,5 tys. trafiło do obozu w Bełżcu. Przetrwali tylko ci, którzy mieli rzadkie i ważne zawody oraz niezbędni pracownicy w przedsiębiorstwach. Gdy Niemcy przystąpili do całkowitej likwidacji getta, wybrali tych, których uznali za zdolnych do pracy i wywieźli do obozu koncentracyjnego w Płaszowie, a resztę, około dwóch tysięcy osób, rozstrzelali na ulicy. Członkowie Komisariatu Żydowskiego i policji otrzymali rozkaz zbierania ciał, a po oczyszczeniu ulic wywieziono ich także do Płaszowa. Prawie wszyscy Żydzi zostali wymordowani, przeżyło tylko 1200 osób ze słynnej listy Oskara Schindlera.
Pomnik Ofiar Krakowskiego Getta
W 1948 roku plac w Krakowie, na którym znajdowała się słynna apteka, został przemianowany na „Plac Bohaterów Getta”. W 2005 roku postawiono tam pomniki w postaci pustych krzeseł, symbolizujących meble pozostawione przez osoby wywiezione do obozów. 70 krzeseł nie pozwalają nam zapomnieć o wydarzeniach tamtych tragicznych lat.
Wdzięczność potomków
W 1983 roku Tadeusz Pankiewicz otrzymał medal Sprawiedliwego wśród Narodów Świata, a na jego cześć posadzono drzewko na Alei Sprawiedliwych w Jerozolimie.
W 1947 roku aptekarz wydał książkę pt. “Apteka w getcie krakowskim”. W tym czasie starano się zapomnieć o wydarzeniach z czasów wojny i książka nie została wydana w dużym nakładzie. Jednak gdy władza się zmieniła dzieło Tadeusza Pankiewicza zyskało popularność i było wielokrotnie reprintowane.
W latach powojennych nie było zwyczaju mówić o wydarzeniach, które miały miejsce w krakowskim getcie – w 1951 roku apteka została upaństwowiona. Pankiewicz pozostał jej kierownikiem jeszcze przez dwa lata, ale potem odszedł i pracował gdzie indziej aż do emerytury.
Był czas, kiedy w budynku apteki urządzono karczmę. Wiele cennych eksponatów zostało uszkodzonych lub wyrzuconych. W 1981 roku pijalnia została ostatecznie zamknięta, a w 1983 roku otwarto wystawę poświęconą wydarzeniom z krakowskiego getta, aptece i Tadeuszowi Pankiewiczowi.
W 2003 roku ekspozycja, mieszcząca się w budynku Apteki pod Orłem, stała się oddziałem Muzeum Historycznego Miasta Krakowa. Renowację sponsorowali Roman Polański i Steven Spielberg. Kuratorom muzeum udało się odtworzyć atmosferę tamtych trudnych czasów i uchronić od zapomnienia pamięć o Tadeuszu Pankiewiczu.